کتاب An Introduction to Discourse Analysis

کتاب An Introduction to Discourse Analysis نوشته‌ی James Paul Gee از انتشارات Routledge است. این کتاب مقدمه‌ای درباره‌ی تحلیل و تجزیه گفتمان -برای درک مشکلات ارتباطی در جامعه از جمله مدارس- بوده و تجزیه و تحلیل گفتمان را با مثال‌ها و شواهد متعدد بررسی می‌کند.

در کتاب An Introduction to Discourse Analysis تحلیل گفتمان مجموعه شرایط اجتماعی، زمینه‌ی رخداد متن، گفتار، ارتباطات غیر کلامی و رابطه‌ی ساختار و واژه‌ها در گزاره به صورت کلی بررسی می‌شود.

ساختار کتاب An Introduction to Discourse Analysis

An Introduction to Discourse Analysis دارای دوازده بخش است:

• بخش اول کتاب An Introduction to Discourse Analysis به معرفی مختصری در مورد کتاب می‌پردازد.
• در فصل‌های دو تا هفت، با ابزارهای تحقیقاتی و استراتژی‌هایی که در تجزیه و تحلیل گفتمان مورد استفاده قرار می‌گیرند آشنا می‌شویم. این ابزارها و استراتژی‌ها در نظریه‌ی زبان و فرهنگ به‌کاررفته است.
• در بخش هشتم  An Introduction to Discourse Analysis روش‌های تجزیه و تحلیل گفتمان تشریح شده و بخش نهم در مورد جزئیات و ساختار زبان مانند جنبه‌های مختلف دستور زبان و گفتمان، و در مورد نحوه‌ی برنامه‌ریزی و تولید گفتار، مباحثی را ارائه می‌دهد.
• در بخش‌های ده تا دوازده، نمونه‌هایی از تجزیه و تحلیل گفتمان با استفاده از ابزارها و استراتژی‌های توسعه یافته‌ی بخش‌های اول کتاب An Introduction to Discourse Analysis ارائه شده است.
• همچنین واژه‌نامه‌ی اصطلاحات کلیدی در انتهای کتاب قرار دارد.

گفتمان چیست؟

«گفتمان» یکی از مفاهسم کلیدی در اندیشه‌ی نوین غربی ست. بررسی نظام فکری غرب، به خصوص در نیمه‌ی دوم قرن بیستم، بدون شناخت مفهوم گفتمان ممکن نیست. خواندن آثار متفکران معاصر، مانند میشل فوکو و ژاک دریدا می تواند مفهوم گفتمان را برای ما روشن کند. هرچند معنای گفتمان در آثار متفرکان مختلف متفاوت است.

این تفاوت معنایی سبب می شود نویسندگان  و محققان در نوشته‌ها و سخنرانی‌های خود و به هنگام کاربرد این مفهوم، بر این نکته تاکید کنند که آن را مثلا “به معنای فوکویی آن” یا “به معنای فراساختارگرایی آن” به کار می‌برند .

ریشه‌ی این مفهوم را می‌توان در فعل یونانی که به معنای ( Discurrere ) “سرگردان و آواره بودن، پیمودن، طی کردن، از مسیر خارج شدن، حرکت کردن در جهات مختلف و… است” شناسایی کرد از همین رو مفهوم گفتمان در بیان کلاسیک با حرکت و عمل همراه است.

واژه “گفتمان” را  در زبان فارسی، برای اولین‌بار، داریوش آشوری در یکی از مقاله‌های خود تحت عنوان “نظریه غرب‌زدگی و بحران تفکر در ایران” به کار برده است.

در واقع مفهوم حرکت و دگرگونی از آنجا وارد مقوله‌ی زبانی می‌شود که طبق نظر پساساختارگرایانی همچون دریدا، زبان، ساختاری ایستا و منجمد ندارد و تمامی اجزای تشکیل دهنده ی کلام، از واژه و جمله تا لحن و معنا همواره پویا و سیالند.

به این ترتیب می توان گفتمان را زبانی ورای جملات و کلمات دانست و آن را  در کنش‌های غیر کلامی نیز جست‌وجو کرد. به معنای دیگر، منظور از گفتمان، شکلی از برقراری ارتباط و بیان است که می ‌تواند کلامی یا غیرکلامی باشد و  شرایط اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و… نیز در آن نهفته است.

تحلیل گفتمان

تحلیل گفتمان ( discourse analysis ) یک گرایش مطالعاتی بین‌رشته‌ای است که از اواسط دهه ۱۹۶۰ تا اواسط دهه ۱۹۷۰ میلادی در رشته‌هایی مانند علوم اجتماعی، ادبیات، زبانشناسی، روانشناسی و… ظهور کرد..

هدف تحلیل گفتمان بررسی ساختار فراجمله‌ای عناصر زبانی ست. به عبارت دیگر تحلیل گفتمان، مطالعه‌ی چگونگی ساخت متون، کارکردهای آنها در زمینه‌های مختلف و تناقضات درون آنهاست.

تحلیل گفتمان باور دارد که متن اگر چه یک کل معنادار است اما معنای متن درون متن پایان نمی‌گیرد. متن واحد دارای معنی واحد نیست، چرا که معنی اساسا متثکر است. همه‌ی متن‌ها بار ایدئولوژیک دارند و بستر اجتماعی که متن در آن شکل گرفته است از اهمیت بسیاری برخوردار است

کتب مرتبط با کتاب An Introduction to Discourse Analysis:

کتاب Discourse Analysis in Translation Studies

کتاب The Practice of Critical Discourse Analysis

کتاب Critical Discourse Analysis 2nd edition 

برای مطالعه‌ی بیشتر اینجا کلیک کنید.