اصول و روش کاربردی ترجمه

کتاب اصول و روش ترجمه شامل مفاهیم کلی ترجمه و برخی از ساختارهای دستوری دو زبان فارسی و انگلیسی بوده و توسط انتشارات رهنما منتشر شده است.

ساختارهای ذکر شده در کتاب اصول و روش کاربردی ترجمه ، از آن دسته ساختارهایی هستند که ممکن است باعث ‌شوند هنگام ترجمه دچار مشکل شوید. دلیل اشاره به این ساختارها، رفع ابهام و راهنمایی در چگونگی ترجمه‌ی آن‌هاست.

کتاب اصول و روش کاربردی ترجمه برای دانشجویان رشته‌ی مطالعات ترجمه، ادبیات انگلیسی، آموزش زبان و آن دسته از زبان‌آموزان علاقه‌مندی که به‌طور جدی قصد یادگیری اصول مقدماتی ترجمه را دارند مناسب است.

صراحت بیان نویسنده در کتاب اصول و روش کاربردی ترجمه سبب شده تا موضوع، ساده جلوه کرده و به‌خاطر سپردن آن سخت و دشوار نباشد. مولف، تجربیات خود را در خصوص تدریس «اصول و روش ترجمه» با در نظر گرفتن سطح علمی دانشجویان و طبق نیازهای علمی آن‌‌ها دسته‌بندی کرده و در کتاب اصول و روش کاربردی ترجمه قرار داده‌ است.

مطالب منطبق با سرفصل هر درس می‌باشد و تاکید و تمرکز کتاب اصول و روش کاربردی ترجمه بر جنبه‌ی عملی ترجمه و تقویت توانایی دانشجو در ترجمه است. از آن‌جایی که «اصول و روش ترجمه» نخستین درس دانشجویان رشته‌های گرایش زبان انگلیسی است، دانشجویان می‌بایست حساسیت زیادی در فراگیری این درس به خرج دهند.

ساختار کتاب اصول و روش کاربردی ترجمه

کتاب اصول و روش کاربردی ترجمه به دو بخش کلی تقسیم شده و متشکل از یازده فصل و چند عنوان مجزا ولی مرتبط است که در توضیحات هر کدام از این عناوین، به موضوع پرداخته‌ شده‌ است.

بخش یکم کتاب اصول و روش کاربردی ترجمه به کلیات پرداخته و مضامینی چون مفاهیم کلی، معادل‌یابی، انواع معنی(1) و (2) ، اصطلاحات و ترجمه، نقش‌های زبان و ترجمه را در بر دارد.

بخش دوم ساختار دستوری و نحوه‌ی ترجمه را مورد بررسی قرار داده و حاوی مطالبی مانند جمله و ساختار آن، گروه اسمی، گروه فعلی، گروه حرف اضافه‌دار و جمله‌های مرکب می‌باشد.

درباره‌ی نویسنده

اسماعیل سعیدیان، مدرس دانشگاه، با 20 سال تجربه در تدریس اصول و روش ترجمه، و با توجه به نتیجه‌ی مطلوبی که حاصل روش نوین او در تدریس بود، دست به نوشتن این کتاب با همان متد تدریس زد و سعی کرد علاوه بر آشنایی دانشجویان با چالش‌هایی که در ترجمه با آن رو به رو خواهند شد، اصول کلی و مقدماتی رایج ترجمه را نیز به کتاب بی‌افزاید. امید آن است که پس از مطالعه این کتاب تبحر بیشتری در امر ترجمه پیدا کنید.

ترجمه و معنای آن

صنعت و هنر ترجمه در حقیقت به درک و تفسیر موضوع، معنا و مفهوم موجود در یک زبان (زبان مبدا) و انتقال، معادل یابی و بازسازی آن در زبان مقصد گفته می‌شود.

برای ترجمه متون تنها دانستن معنای کلمات یک متن کافی نیست و باید علاوه بر تسلط به معنا، به فرهنگ و دیگر عوامل دخیل بر زبان یک کشور نیز آشنایی و تسلط کافی داشت. همچنین اگر ترجمه یک متن تخصصی در میان باشد علاوه ب شروط ذکر شده که ضروری هستند، تسلط بر اصطلاحات تخصصی آن رشته نیز در میان است. زیرا انتقال مفاهیم گفته شده یا نوشته شده ظرافت خاصی در بر دارد که اگر اشتباهی صورت گیرد سبب سوبرداشت و… خواهد شد.

تاریخچه ترجمه

در طی زمان، ترجمه در هر جنبه‌ای نقش به سزایی ایفا کرده و سبب پیشرفت بشر امروزی شده است. کلمه “ترجمه” از واژه‌ای لاتین به دست آمده و به معنای “آوردن و انتقال” است.

ترجمه، به حدود هزاره‌ی دوم قبل از میلاد، در اوایل دوره‌ی بین‌النهرین، زمانی که شعر گیلگمش سومریان به زبان‌های اسیایی ترجمه شد انجام شد. دیگر آثار ترجمه شده باستانی شامل اسناد هندی هستند که توسط راهبان بودایی به زبان چینی ترجمه شده‌اند.

دوره بعدی متون یونان باستان هستند که توسط شاعران رومی، جهت اشاعه فرهنگ و سرگرمی ترجمه شدند. این استدلال در میان است که گسترش دانش و آگاهی یونانیان باستان در جهان به لطف مترجمین و محققین عرب میسر شده است، پس از فتح یونان توس اعراب، متون علمی، سرگرمی و فلسفی ترجمه و بعدا، در قرون وسطی عمدتا درسرتاسر اسپانیا به زبان لاتین ترجمه شد و علم و دانش یونان باستان همه‌گیر شد.

اغلب مترجمان تاریخ افراد گمنامی هستند که راه را برای انتشار ایده، دانش و نظریات در سطح جهان گستراندند، از مترجمین مشور تاریخ میتوان به راهبان چینی (Xuanzang)، کنستانس گارنت -مترجم روس تباری که ترجمه آثار کلاسیک روس (آثار تولستوی، چخوف،گوگولو …) را بر عهده داشت، گرگوری راباسا آثار لاتین را به انگلیسی بر می‌گرداند.

مترجم و حوزه‌های ترجمه

مترجم شخصی است که در صنعت یا هنر ترجمه مهارت دارد و به دو یا چند زبان جهت درک و تفسیر معانی و مفاهیم تسلط دارد. وظیفه مترجم تنها برگرداندن موضوعات مکتوب نیست و در تمام حوزه‌هایی که پای زبانی دیگر در میان باشد به حضور یک مترجم نیاز است. ترجمه به دو حالت شفاهی و کتبی رایج است که در ادامه به بررسی این حوزه‌ها خواهیم پرداخت:

ترجمه شفاهی یکی از شاخه‌های مترجمی است که نیاز به تسلط بالا بر زبان مبدا و مقصد به صورت شفاهی دارد.  اما تمایز مترجم شفاهی با دیگر مترجمان شرایط و نحوه کار اوست، مترجم  شفاهی با قرار گرفتن در محیط ارتباطی ملموس و تکرار ناپذیر اجبارا تکنیک ترجمه کلمه به کلمه را کنار گذاشته و نمی‌تواند به ترجمه تدریجی و به مرور زمان تکیه کند زیرا زمانی کافی برای مطالعه بر کلمات و دوره آن‌ها را نداشته  و هدف او رساندن پیان به صورت واضح و شفاف در لحظه است. هنگامی که کلمه‌ای توسط گوینده استفاده می‌شود معنای مستقیم آن در زبان مقصد وجود ندارد و بسط و گسترش لحظه‌‎ای زبان برای رسیدن به معنای صحیح لازم و ضروری است. ترجمه شفاهی خود به دو حالت ترجمه شفاهی هم‌زمان و ترجمه شفاهی پیاپی تقسیم می‌شود.

مترجم‌ همزمان زمان تغییر دادن عبارات و کلمات را نداشته  و در مواقعی رعایت زمان برای او یک نیاز محسوب می‌شود، تنها برتری که این نوع ترجمه نسبت به ترجمه مکتوب دارد پیام‌های جانبی است که با توجه به زبان بدن و حالت چهره گوینده دریافت می‌کند، سرعت عمل و درک در لحظه از موارد مهم در ترجمه همزمان است زیرا مترجم فرصتی برای تصحیح و تجدید ترجمه نداشته و ترجمه در لحظه ارائه می‌شود. ترجمه هم زمان خود نیز سه حالت زیر را داراست:

ترجمه‌ی همزمان مقطع (Consecutive interpreting) به ترجمه‌ای گفته می‌شود که مترجم حد فاصل دو الی سه جمله زمان دارد تا بر جملات ترجمه شده خود مکث داشته باشد. این نوع ترجمه حالت کلی تری نیز خواهد داشت، اما با این حال برخی مترجمان به ترجمه‌های طولانی‌تر برای رفع هرگونه ابهام راغب ترند.

ترجمه‌ی هم‌زمان هم ردیف  (Simultaneous interpreting): این نوع ترجمه که از دیگر انواع ترجمه مشکل تر است در لحظ صورت می‌گیرد و وقتی گوینده در حال صحبت است در همین حین جملات را به زبان مقصد بازگردانی می‌کند.

ترجمه‌ی مکتوب همزمان (Trans – interpreting): در این نوع ترجمه ضمن اینکه مترجم متن ترجمه شده را هم زمان با سخنران قرائت می‌کند در صورت نیاز اگر توضیحات تکمیلی در میان بود یا سخنران مطلبی اضافه بر متن ذکر کرد ترجمه می‌کند.

شیوه‌ی دیگری که در مترجمی همزمان وجود دارد که به “ترجمه‌ی همزمان در گوشی” شهرت دارد. در طی این ترجمه  مترجم کنار دست یا پشت سر فرد ایستاده و با صدای اهسته ترجمه را به شخص ارائه می‌دهد. این نوع ترجمه به جز موارد اجباری توصیه نمی‌شود زیرا تحمل آن برای حاضران کمی خارج از حوصله است.

کتب مرتبط

• ترجمه‌ی متون سیاسی (Translation of Political Texts)
• مبانی ترجمه
• اصول و روش ترجمه ویراست دوم
• مقالاتی چند درباره ترجمه شفاهی و دوزبانگی
• ترجمه متون ادبی
• دوره آموزش فنون ترجمه

برای مطالعه توضیحات تکمیلی اینجا کلیک کنید.