مبانی ترجمه ویراست دوم

ترجمه  در مفهوم عامه، شاخه ای از زبان‎شناسی کاربردی،دانشی مستقل و رشته‌ای دانشگاهی است. مولف مبانی ترجمه ویراست دوم کوشیده تا ضرورت و نقش ترجمه در زندگی علمی-فرهنگی امروزی را نشان‌ دهد و با تکیه بر اهمیت شناخت نظری، در مباحث جداگانه و با نگاهی اجمالی مبانی آن را به‌‎ طور دقیق بررسی کند. برای انجام این کار از برخی مباحث زبان شناسی نیز بهره گرفته شده است، زیرا مولف معتقد است پژوهش در ترجمه به صورت نظری و بدون نگاهی به زبان شناسی امکان پذیر نیست.

به طور کل هدف این است که خواننده پس از مطالعه مبانی ترجمه ویراست دوم ، در رویارویی عملی با مشکلات و تنگناهای ترجمه، روش خلاقانه‌ای برگزیند. هر مبحث در مبانی ترجمه ویراست دوم فنون و روش‌هایی را برای بهره‌گیری از امکانات زبان در راه رفع آن‌ها پیشنهاد کرده‌است. مبانی ترجمه ویراست دوم بر اساس دیدی آموزشی تدوین شده و روی سخنش بیشتر با ترجمه آموزان می‌باشد، به ویژه اگر قصد خودآموزی داشته‌باشند. تلاش مبانی ترجمه ویراست دوم این است که حداقل زمینه‌ی لازم برای مهارت در ترجمه را برای مترجمان فراهم سازد.

ساختار مبانی ترجمه ویراست دوم

مبانی ترجمه ویراست دوم دارای یازده فصل می‌باشد که در این بخش به اختصار توضیحی درباره ساختار کتاب و فصول آن ارائه می‌شود. فصل اول به توضیح معنا و مفهوم ترجمه اختصاص دارد تا از پایه‌ترین تعاریف تدریس را آغاز کند، فصل به هشت قسمت تقسیم شده‌است. این قسمت‌بندی دقیق و جزئی با تعریف کلی و کاملی از ترجمه آغاز و با توضیح اهمیت ترجمه، تاریخ ترجمه، توضیح درباره‌ی زبان‎‌های کوچک و بزرگ و موضوعاتی از این دست به پایان رسیده‌است.

در فصل دوم، تمرکز بر مبحث آموزش مترجم یعنی ضرورت، محتوا و وظیفه‌ی آن است که با نگاهی موشکافانه   محتوای آموزش، اهمیت دانش عمومی درباره‌ی زبان کشور مبدا و اطلاعاتی از این گونه مورد بحث و بررسی گذاشته‌است.

فصل سوم ترجمه پذیری زبان‌ها را مورد بحث قرار داده. در ابتدای فصل نقدی بر فرضیه ترجمه ناپذیری دارد و سپس ترجمه پذیری از دیدگاه ادبی و چگونگی تحقق آن را پیش کشیده است.

فصل چهارم که طولانی‌ترین فصل کتاب است نگاه جامعی به مسئله برابری دارد و آن را در بخش‌های مختلفی از جمله برابری در متن و محتوا، بار احساسی کلام، برابری در عرصه واژگان و آرایه‌های ادبی و…  تقسیم کرده‌است.

فصل پنجم به تعیین واحد ترجمه اختصاص دارد که به سه قسمت “متن به عنوان پایه و معیار تعیین هرگونه واحد”، “چند واحد” و “یادآوری” تقسیم شده.

فصل ششم درباره‌ی انواع متن‌ها و اصول ترجمه‌ی آن‌ها است که مطالبی نظیر “متون علمی، ادبی، مطبوعاتی”، “متن و ترجمه در دو نوع اصلی خود”، “مطبوعات و زبان آن‌ها”، “دانش واژه” و غیره را در بر دارد.

فصل بعد درباره‌ی روند ترجمه و مراحل پبرایش آن است که به موضوعاتی همچون “درک متن”، “مراحل پرداخت ترجمه”، “ترجمه خام” و مباحثی ازین دست می‌باشد.

فصل هشتم موضوع نقد ترجمه را پیش کشیده که به موضوعاتی مانند “وظائف نقد ترجمه”، “انواع نقد ترجمه” و “نقد ترجمه مستقل از متن اصلی” تقسیم شده‌است.

فصل نهم فصلی کوتاه درباره‌ی خودآموزی است که به سه موضوع “تیزهوشی و قدرت شناخت”، “زبان مادری و بیگانه” و در آخر “ترجمه به معنای شغل”  دسته‌بندی شده است.

فصل دهم چند قیاس دستوری میان دو زبان آلمانی و فارسی را به خود اختصاص داده. لازم به ذکر است برگزیدن زبان آلمانی توسط مولف صرفا مثالی برای درک بهتر بوده.

و در آخر کتاب با فصلی درباره‌ی نقد و بررسی چند ترجمه از متون آلمانی به پایان رسیده‌است.

ترجمه و معنای آن

صنعت و هنر ترجمه در حقیقت به درک و تفسیر موضوع، معنا و مفهوم موجود در یک زبان (زبان مبدا) و انتقال، معادل یابی و بازسازی آن در زبان مقصد گفته می‌شود.

برای ترجمه متون تنها دانستن معنای کلمات یک متن کافی نیست و باید علاوه بر تسلط به معنا، به فرهنگ و دیگر عوامل دخیل بر زبان یک کشور نیز آشنایی و تسلط کافی داشت. همچنین اگر ترجمه یک متن تخصصی در میان باشد علاوه ب شروط ذکر شده که ضروری هستند، تسلط بر اصطلاحات تخصصی آن رشته نیز در میان است. زیرا انتقال مفاهیم گفته شده یا نوشته شده ظرافت خاصی در بر دارد که اگر اشتباهی صورت گیرد سبب سوبرداشت و… خواهد شد.

تاریخچه ترجمه

در طی زمان، ترجمه در هر جنبه‌ای نقش به سزایی ایفا کرده و سبب پیشرفت بشر امروزی شده است. کلمه “ترجمه” از واژه‌ای لاتین به دست آمده و به معنای “آوردن و انتقال” است.

ترجمه، به حدود هزاره‌ی دوم قبل از میلاد، در اوایل دوره‌ی بین‌النهرین، زمانی که شعر گیلگمش سومریان به زبان‌های اسیایی ترجمه شد انجام شد. دیگر آثار ترجمه شده باستانی شامل اسناد هندی هستند که توسط راهبان بودایی به زبان چینی ترجمه شده‌اند.

دوره بعدی متون یونان باستان هستند که توسط شاعران رومی، جهت اشاعه فرهنگ و سرگرمی ترجمه شدند. این استدلال در میان است که گسترش دانش و آگاهی یونانیان باستان در جهان به لطف مترجمین و محققین عرب میسر شده است، پس از فتح یونان توس اعراب، متون علمی، سرگرمی و فلسفی ترجمه و بعدا، در قرون وسطی عمدتا درسرتاسر اسپانیا به زبان لاتین ترجمه شد و علم و دانش یونان باستان همه‌گیر شد.

اغلب مترجمان تاریخ افراد گمنامی هستند که راه را برای انتشار ایده، دانش و نظریات در سطح جهان گستراندند، از مترجمین مشور تاریخ میتوان به راهبان چینی (Xuanzang)، کنستانس گارنت -مترجم روس تباری که ترجمه آثار کلاسیک روس (آثار تولستوی، چخوف،گوگولو …) را بر عهده داشت، گرگوری راباسا آثار لاتین را به انگلیسی بر می‌گرداند.

مترجم و حوزه‌های ترجمه

مترجم شخصی است که در صنعت یا هنر ترجمه مهارت دارد و به دو یا چند زبان جهت درک و تفسیر معانی و مفاهیم تسلط دارد. وظیفه مترجم تنها برگرداندن موضوعات مکتوب نیست و در تمام حوزه‌هایی که پای زبانی دیگر در میان باشد به حضور یک مترجم نیاز است. ترجمه به دو حالت شفاهی و کتبی رایج است که در ادامه به بررسی این حوزه‌ها خواهیم پرداخت:

ترجمه شفاهی یکی از شاخه‌های مترجمی است که نیاز به تسلط بالا بر زبان مبدا و مقصد به صورت شفاهی دارد.  اما تمایز مترجم شفاهی با دیگر مترجمان شرایط و نحوه کار اوست، مترجم  شفاهی با قرار گرفتن در محیط ارتباطی ملموس و تکرار ناپذیر اجبارا تکنیک ترجمه کلمه به کلمه را کنار گذاشته و نمی‌تواند به ترجمه تدریجی و به مرور زمان تکیه کند زیرا زمانی کافی برای مطالعه بر کلمات و دوره آن‌ها را نداشته  و هدف او رساندن پیان به صورت واضح و شفاف در لحظه است. هنگامی که کلمه‌ای توسط گوینده استفاده می‌شود معنای مستقیم آن در زبان مقصد وجود ندارد و بسط و گسترش لحظه‌‎ای زبان برای رسیدن به معنای صحیح لازم و ضروری است. ترجمه شفاهی خود به دو حالت ترجمه شفاهی هم‌زمان و ترجمه شفاهی پیاپی تقسیم می‌شود.

مترجم‌ همزمان زمان تغییر دادن عبارات و کلمات را نداشته  و در مواقعی رعایت زمان برای او یک نیاز محسوب می‌شود، تنها برتری که این نوع ترجمه نسبت به ترجمه مکتوب دارد پیام‌های جانبی است که با توجه به زبان بدن و حالت چهره گوینده دریافت می‌کند، سرعت عمل و درک در لحظه از موارد مهم در ترجمه همزمان است زیرا مترجم فرصتی برای تصحیح و تجدید ترجمه نداشته و ترجمه در لحظه ارائه می‌شود. ترجمه هم زمان خود نیز سه حالت زیر را داراست:

ترجمه‌ی همزمان مقطع (Consecutive interpreting) به ترجمه‌ای گفته می‌شود که مترجم حد فاصل دو الی سه جمله زمان دارد تا بر جملات ترجمه شده خود مکث داشته باشد. این نوع ترجمه حالت کلی تری نیز خواهد داشت، اما با این حال برخی مترجمان به ترجمه‌های طولانی‌تر برای رفع هرگونه ابهام راغب ترند.

ترجمه‌ی هم‌زمان هم ردیف  (Simultaneous interpreting): این نوع ترجمه که از دیگر انواع ترجمه مشکل تر است در لحظ صورت می‌گیرد و وقتی گوینده در حال صحبت است در همین حین جملات را به زبان مقصد بازگردانی می‌کند.

ترجمه‌ی مکتوب همزمان (Trans – interpreting): در این نوع ترجمه ضمن اینکه مترجم متن ترجمه شده را هم زمان با سخنران قرائت می‌کند در صورت نیاز اگر توضیحات تکمیلی در میان بود یا سخنران مطلبی اضافه بر متن ذکر کرد ترجمه می‌کند.

شیوه‌ی دیگری که در مترجمی همزمان وجود دارد که به “ترجمه‌ی همزمان در گوشی” شهرت دارد. در طی این ترجمه  مترجم کنار دست یا پشت سر فرد ایستاده و با صدای اهسته ترجمه را به شخص ارائه می‌دهد. این نوع ترجمه به جز موارد اجباری توصیه نمی‌شود زیرا تحمل آن برای حاضران کمی خارج از حوصله است.

کتب مرتبط با کتاب مبانی ترجمه

• کتاب Understanding Short story (شناخت داستان کوتاه)
• کتاب Understanding Literary Elements
• کتاب Literary Translation

برای مطالعه توضیحات تکمیلی اینجا کلیک کنید.