The Routledge Handbook of Critical Discourse Studies

کتاب The Routledge Handbook of Critical Discourse Studies نوشته‌ی John Flowerdew و John E. Richardson یک نمای کلی پیشرفته از حوزه مهم و به سرعت در حال توسعه مطالعات گفتمان انتقادی (CDS) ارائه می دهد.

شامل روش‌شناسی برای کمک به کسانی که تحقیقات انتقادی خود را در مورد گفتمان انجام می‌دهند،کتاب The Routledge Handbook of Critical Discourse Studies  راهنمای کلیدی برای همه کسانی است که درگیر مطالعه و تحقیق در تجزیه و تحلیل گفتمان انتقادی در زبان انگلیسی و زبان‌شناسی، ارتباطات، مطالعات رسانه‌ای و حوزه‌های مرتبط هستند.

ساختار کتاب The Routledge Handbook of Critical Discourse Studies

کتاب The Routledge Handbook of Critical Discourse Studies شامل 41 فصل بوده که در 5 بخش کلی سازمان یافته است.

41 فصل نوشته‌شده توسط محققان برجسته بین‌المللی، نظریه‌ها، مفاهیم، زمینه‌ها و کاربردهای CDS و نحوه توسعه آن‌ها را پوشش می‌دهد، که شامل موارد زیر است:

• approaches
• analytical methods
• interdisciplinarity
• social divisions and power
• domains and media.

تحلیل گفتمان انتقادی یا discourse analysis چیست؟

مفهوم گفتمان، به معنی تجلی زبان در گفتار و نوشتار به کار برده می‌شود؛ اما در بیان کلاسیک بر زبان به عنوان “حرکت در عمل” همواره تاکید شده است.

بدین طریق، کلمات و مفاهیم که اجزای تشکیل دهنده ساختار زبان هستند، ثابت و پایدار نبوده و در زمان‌ها و مکان‌های متفاوت، ارتباطات آنها دگرگون شده و معانی مختلفی را بیان می‌کنند؛

از این‌رو، ساختار زبان نیز همواره تغییرپذیر بوده است. با این دید، می‌توان گفتمان را بعنوان “نمایانگر تبیین زبان در ورای جمله و کلمات و عبارات” دانست و آن را در علایم و کنش‌های غیرکلامی و کلیه ارتباطات میان افراد، جستجو کرد.

به‌طور خلاصه، می‌توان گفتمان را شکلی از گفت‌وگو؛ اما به صورتی کلی‌تر دانست؛ زیرا در گفتمان تنها معنای مطرح شده در گفت‌وگو مورد نظر نیست؛ بلکه شرایط ظاهری، زمانی، مکانی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی نیز در آن نهفته است.

مهم‌ترین اهداف تحلیل گفتمان را می‌توان به این ترتیب خلاصه کرد :

۱ـ نشان دادن رابطه بین نویسنده، متن و خواننده

۲ـ روشن ساختن ساختار عمیق و پیچیده تولید متن؛ یعنی “جریان تولید گفتمان”

۳ـ نشان دادن تاثیر بافت متن ( واحدهای زبانی ) و بافت موقعیتی ( عوامل اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، تاریخی و شناختی ) بر روی گفتمان

۴ـ نشان دادن موقعیت و شرایط خاص تولیدکننده گفتمان ( شرایط تولید گفتمان )

۵ـ نشان دادن بی‌ثباتی معنا؛ یعنی، معنا همیشه در حال تغییر است، هرگز کامل نیست و هیچ وقت به‌طور کامل درک نمی‌شود.

۶ـ آشکار ساختن رابطه بین متن و ایدئولوژی؛ تحلیل گفتمان از بدو پیدایش همواره درصدد بوده است تا نشان دهد که هیچ متن، گفتار یا نوشتاری بی‌طرف نیست؛ بلکه به موقعیتی خاص وابسته است. این امر ممکن است کاملا غیرعمدی و ناآگاهانه باشد.

۷ـ هدف عمده تحلیل گفتمان این است که تکنیک و روش جدیدی را در مطالعه متون، رسانه‌ها، فرهنگ‌ها، علوم، سیاست، اجتماع و… به دست دهد. مبادی فکری این روش همان پیش‌فرض‌های پسامدرن هستند .

Critical discourse analysis چیست؟

گفتمان انتقادی (Critical Discourse)  یک رویکرد میان رشته‌ای برای مطالعه گفتمان است  که زبان را به عنوان شکلی از کارکرد اجتماعی بررسی می‌کند و بر نحوه بازتولید قدرت اجتماعی و سیاسی به وسیله متن و گفتگو تأکید می‌کند.

گفتمان انتقادی، بحث تحلیل گفتمان را یک سطح ارتقا می‌دهد. تحلیل گفتمان از نظر شمول معنایی، در گستره‌ای فراتر از زبان‌شناسی اجتماعی و زبان‌شناسی انتقادی به همت متفکرانی چون ژاک دریدا، میشل پشو و میشل فوکو و بویژه توسط اندیشمندانی چون ون دایک و نورمن فرکلاف که به‌طور مستقیم به این رشته اهتمام ورزیدند وارد مطالعات فرهنگی، اجتماعی و سیاسی شد و شکل انتقادی به خود گرفت.

حال اگر تحلیل گفتمان را سطح توصیف بدانیم، تحلیل انتقادی گفتمان، آن را به سطح تفسیر و تبیین می‌رساند و ضمن توصیف و تفسیر متن، به این سوال پاسخ می‌دهد که چرا از میان گزینه‌های ممکن زبانی، باید این متن را انتخاب کرد؟ و طی یک واقعه مشخص، چرا اشخاص از عبارات خاصی استفاده می‌کنند؟

تحلیل گفتمان زبانی و دستوری انتقادی، این چراها را کم‌تر به نویسنده مربوط می‌کند؛ بلکه معتقد است بنگاه‌ها و مراکزی که این مجموعه را اداره می‌کنند و فرد هم جزئی از آن است، این متن را رقم می‌زنند. در اصل می‌گوید :
تولید و فهم متن، با عوامل بافت‌های کلان؛ یعنی، تاریخ، ایدئولوژی، جامعه، فرهنگ و قدرت رابطه دارد.

کتب مرتبط با کتاب The Routledge Handbook of Critical Discourse Studies

• Critical Discourse Analysis: The Critical Study of Language
• کتاب Introduction to Discourse Studies
• The Practice of Critical Discourse Analysis

برای مطالعه‌ی توضیحات تکمیلی در مورد کتاب The Routledge Handbook of Critical Discourse Studies اینجا کلیک کنید.